Нясвіж, Касцёл Св. Кацярыны

Гісторыя і рэканструкцыя

Нясвiж. Гiпатэтычная графiчная рэканструкцыя касцёла Св. Кацярыны былога кляштара бернардзiнцаў. Выгляд на перыяд пачатку XIX ст. (перабудова пасля пажару 1793г.)

Нясвіж — даўняя рэзыдэнцыя магнацкага роду Радзівілаў. Першы сярод вядомых пісьмовы ўспамін адносіцца да 1445г. Нясвiж належаў Неміровічу, Мантыгердавічам, у 1492г. горад перайшоў ва ўладанне роду Кішак, пазней (1513г.) у якасці пасагу перайшоў да роду Радзівілаў. У 1533 г. на месцы гарадзішча быў пабудаваны драўляны Нясвіжскі замак. З 1547 г. — цэнтр Нясвіжскага княства.

Пасля падарожжа ў Сірыю, Палесціну і Егіпет М. Радзівіл Сіротка ў 1586г. стварыў ардынацыю Радзівілаў з цэнтрам у Нясвіжы, тады ж гораду было нададзена магдэбургскае права і герб. Таксама былi запрошаны у Нясвіж італьянскія архітэктары і з іх удзелам нанова адбудаваны каменны замак, iншыя мураваныя пабудовы, некаторыя з якiх збераглiся да нашіх дзён.

Комплекс кляштару бернардiнцаў заснаваны ў 1598 г. Падобна двум іншым каталіцкім кляштарам Нясвіжа (езуіцкаму і бенедыкцінак), бернардзінскі касцёл і кляштар занялі паўночна-заходнюю пляцоўку горада, прылеглую да абарончага гарадскога вала.

Касцёл Св. Кацярыны названы ў памяць дачкі М. К. Радзівіла і асвячоны віленскім біскупам Б. Войнам. У 17 ст. да касцёла прыбудаваны капліцы Св. Францыска і Св. Ганны. З 1628 г. пры кляштары працавала школа тэалогіі, у 1654 г. заменена на школу філасофіі.

У 1655 г. кляштар спалены, да 1662 г. адбудаваны. У 1731 г. школа адноўлена, дзейнічала да 1864 г. У касцёле знаходзіліся надмагіллі фундатараў з вядомых магнацкіх і шляхецкіх родаў (у тым ліку Міхала Казімара Рэйтана).

Пасьля другога Падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Нясьвіж апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі. У гэтым жа годзе касцёл Св. Кацярыны і корпус кляштара згарэлі, у пачатку 19 ст. нанова адбудаваны. Часам 1804 ў кляштары было 15 манахаў, 12 студэнтаў, у бібліятэцы — 1199 кніг. Пры кляштары мелася суконная фабрыка.

Пасьля паўстаньня 1863 (у 1864 годзе) ўлады Расейскай імпэрыі кляштар ліквідавалі, манахаў выслалі ў Крацінгу, Кімбараўку (Мазыр), Гарадзішча. З 1870 г. касьцёл перароблены пад праваслаўную царкву. Кляштарны корпус прыстасавалі пад вайсковыя кашары.

У 1911 годзе праводзіўся рамонт, у вынiку якога святыня была непазнавальна перабудавана. Гэты выгляд захаваўся на нешматлiкiх старажытных фота. Улады міжваеннай Польскай Рэспублікі пакінулі будынкі за новаўтворанай Аўтакефальнай праваслаўнай царквой.

Будынак былога кляштару нязначна пашкоджаны ў Другую Сусветную вайну, храм зруйнаваны ў 1950-я гг., бо размяшчаўся на тэрыторыі вайсковай часці. У наш час былы кляштарны корпус знаходзіцца ў занядбаным стане. Месца храма часткова забудавана (алтарная частка).

Старыя фотаздымкі, выявы, пляны

Графiчныя рэканструкцыi зроблены на падставе захаваўшыхся архiўных дакументаў (абмерныя чарцяжы, планы, схемы, праекцыi ў супастаўленнi з захаваўшымiся старымi фотаздымкамi i iншымi выявамi (малюнкамi Томаша Макоўскага, Юзафа Пешкi, Напалеона Орды i iнш.).

Характэрныя прыклады нашаей архітэктуры можна знайсьці у старых выданьнях — А. Г. Киркор. "Живописная Россия" Том 3, часть 1 и 2, 1882; "Россия. Полное географическое описание" Т. 9 "Верхнее Поднепровье и Белоруссия", 1905; "Беларусы ў фотаздымках" І. Сербаў, 1911.

Дадатковая iнфармацыя — паводле апiсанняў даследчыкаў (гл. падзел Аб праекце).