Касцёл св. Казiмiра, Стоўбцы

Гісторыя і рэканструкцыя

Стоўбцы. Гiпатэтычная графiчная рэканструкцыя касцёла св. Казiмiра былога дамiнiканскага кляштару. Выгляд на сярэдзiну XIXст., да перабудовы пад праваслаўную царкву Марыi Магдалены.

Першую фундацыю для касцёла дамiнiканцаў зрабiлi кашталян i ваявода мiнскi Аляксандр Слушка са сваёй жонкай Зоф'яй Канстанцыяй (з Зяновічаў) са згоды вiленскага епiскапа Яўстафiя Валовiча ў 1623г. Манахаў-дамiнiканцаў асадзiлi ў драўляным касцёле, асвячоным пад тытулам Марыi Магдалены ў суседняй Кавалёўшчыне (тэрыторыя сучаснай вёскi Задвор'е). Да 1640г. манахi пабудавалi драўляны жылы корпус кляштара i пачалi будаўнiцтва мураванага касцёла.

З 1639г. кляштар атрымаў статус канвента, Стаўбцоўская дамiнiканская мiсiя ўваходзiла ў Рускую правiнцыю св.Яцэка з цэнтрам у Львове. Першым прыёрам быў легендарны Фабіян Мілашэвіч, з 1640г. вярнуўшыйся ў Стоўбцы кiраваць будаўнiцтвам святынi, але прадстаўшы перад Госпадам ў 1644г i не застаўшы завершання будаўнiцтва. Цела пайшоўшага з гэтага света ў 1644 г. айца Фабіяна не паддалося тлену і з пашанай было пахавана ў асвячонай ў яго гонар капліцы новазбудаванага касцёла, а яго iмя яшчэ стагоддзямi працягвала рабiць Стоўбцам вялiкую славу.

З-за наступстваў вайны 1654-1667гг.("Крывавага Патопу") кансекрацыя касцёла пад тытулам св. Казiмiра адбылася значна пазней, у 1675г. З 1728 г. Стоўбцы — уласнасць князёў Чартарыйскіх, якiя зрабiлi яго цэнтрам свайго графства. У 1729 г. мястэчка атрымала магдэбургскае права.

Напрыканцы XVIIIст. у ўжо мураваным кляштары месцiлiся трапезная, архiў, бiблiятэка (у 1804г. налiчвала 79 кнiг), дзейнiчала парафiяльная школа, лякарня. З 1793 г. мястэчка ў складзе Расейскай імперыі.

У 1831 г. Стоўбцы канфіскаваны царскiм урадам з-за падтрымкі Чартарыйскімі паўстання 1830—31 гг., кляштар скасаваны, касцёл застаўся парафiяльным, але ў 1870г., пасля паўстання 1863г., быў пераасвячоны ў праваслаўную царкву св. Марыі Магдалены, пры гэтым значна перабудаваны.

Перабудова пад царкву ажыццяўлялася ў 1867-83гг. спачатку па праекту губернскага архiтэктара Валковiча, а з 1874г. па праекту рэканструкцыi iнжэнера Нектар'еўскага. Чарговую перабудову па праекту Тэадора Буржэ храм вызнаў у часы Другой Рэчы Паспалiтай, калi зноў быў пераасвячоны i вернуты каталiкам у 1921г. У 1930г. на адной з веж касцёла зрабiлi надбудову з высокiм шпiлем.

Пад час другой сусветнай храм нязначна пацярпеў, але зруйнаваны быў сымбаль Стоубцаў аж у 1958г. Месца былой святынi дагэтуль не забудавана, зараз гэта тэрыторыя школы.

Старыя фотаздымкі, выявы, пляны

Графiчныя рэканструкцыi зроблены на падставе захаваўшыхся архiўных дакументаў (абмерныя чарцяжы, планы, схемы, праекцыi ў супастаўленнi з захаваўшымiся старымi фотаздымкамi i iншымi выявамi (малюнкамi Томаша Макоўскага, Юзафа Пешкi, Напалеона Орды i iнш.).

Характэрныя прыклады нашаей архітэктуры можна знайсьці у старых выданьнях — А. Г. Киркор. "Живописная Россия" Том 3, часть 1 и 2, 1882; "Россия. Полное географическое описание" Т. 9 "Верхнее Поднепровье и Белоруссия", 1905; "Беларусы ў фотаздымках" І. Сербаў, 1911.

Дадатковая iнфармацыя — паводле апiсанняў даследчыкаў (гл. падзел Аб праекце).