Термины. Список [ А-Я ]

Тутэйшая краевасьць
истоки белорусского национализма

Северо-Западный край, 1905

Источники «краевой концепции» на землях, входивших когда-то в состав ВКЛ, находятся глубже, чем перелом XIX—XX веков. "Краёвость" вытекала из памяти коренных дворян и интеллигенции о бывшем единстве этой территории (шести северо-западных губерний) во времена ВКЛ и стремления сохранить и укрепить это единство и дальше.

Краевасьць продолжала традиции филоматов — поэтов и романтиков 1817-23 годов — общества, давшего национальных героев Беларуси, Польше, Летуве, Чили.

"Краёвасць не звязаная з ніводнай нацыянальнасцю. Краёўцам можа быць як тутэйшы паляк, так і літовец, беларус, нават габрэй, калі ён разумее і адчувае дязржаўныя традыцыі Вялікага Княства Літоўскага. І наадварот - усе яны не будуць краёўцамі, калі інтарэсы сваёй нацыянальнасці ставяць вышэй за агульныя, краёвыя інтарэсы.

Розніца толькі ў тым, што літоўцы і беларусы ў любым выпадку з'яўляюцца бясспрэчным матэрыялам для краёўцаў, у той час як палякі і габрэі, маючы апору па-за межамі краю, могуць складаць чужы і нават варожы элемент адносна ідэі кансалідацыі ўсіх нацыянальных чыннікаў на тэрыторыі былога Вялікага Княства Літоўскага.".
"O krajowosci" Toloczka (Dryhwicz) Wladyslaw, 1927

"Что стало с Литвой?"

"Тутэйшыя" — кто они?

Истоки краевасьці

1803 Виленский учебный округ

"Краёвая ідэя ўзыходзіць да гісторыі так далёка, наколькі даўно існавала Вялікае Княства Літоўскае. Рэальныя формы ёй надаў Вітаўт Вялікі, аб'яднаўшы ў адно цэлае Літву і Русь ды стварыўшы з іх асобны дзяржаўны арганізм паміж Польшчай і Масквой. Гэтая ідэя свяціла на працягу стагоддзяў шматлікім выдатным асобам з вяльможных родаў Літвы: Гаштольдаў, Радзівілаў , Сапегаў, Пацаў, Агінскіх, у пэўныя моманты захоплівала таксама шляхецкія масы, а пасля заняпаду Рэчы Паспалітай знаходзіла прыхільнікаў і паслядоўнікаў у шэрагах дэмакратычных змагароў за свабоду. Гарачым і перакананым яе прыхільнікам быў "дыктатар Літвы" Канстанцін Каліноўскі.".
"Trzydziestolecie ideologji krajowej" Abramowicz Ludwik, 1936

Людвик Абрамович

Мария Радзивилл

Лидеры БХД, 1930

Станкевич и Позьняк, 1936

"Краевая идея" была идеей местной средней и заможной шляхты объединить силы сторонников автономии и развития всего Северо-Западного края. В реализации этой идеи выделялись лидеры Минского общества сельского хозяйства — Эдвард Войнилович, Александр и Роман Скирмунт и др.

Краевасьць в 1912-1915 гг. стала составной частью идеологии белорусского национально-демократического движения. Ее поддердживали лидеры "Белорусскогой христианской демократии" — Адам Станкевич, Винцент Годлевский. Принципы "краевой идеологии" отражались в статьях газет местных демократических движений — "Наша нива", "Kurier Krajowy". Издание "Нашей нивы" под редакцией А. Луцкевича, так же, как стихов Богдановича поддерживала Мария Магдалена Радзивилл из рода Завишей.

Тутэйшая краевасьць легла в основу белорусского национализма XX века — от Войниловича до наших дней.

"Войниловичи не пришли ни с Востока, ни с Запада — они коренные, местные, кость от кости, кровь от крови того народа, который когда-то хоронил своих предков в этих курганах (сегодня — на сельских кладбищах) и родную белорусскую землю сохой пашет".
"Воспоминания 1917-1928", Эдвард Войнилович

"Кожны з нас, мужык або шляхціч, на зямлі Літвы ці Беларусі мае аднолькавае права з годнасцю звацца літоўцам, палякам альбо беларусам. Кожнаму з нас належыць зямля пад нагамі, неба над галавой і вялікая мінуўшчына краю. І гэтыя правы, прынятыя ад гісторыі, сённяшні дзень перадае будучыні.

Толькі краёвая ідэя, якая тут, на месцы, ёсць для нас цэнтрам цяжару і крыніцай дзейнасці, запальвае сэрцы здабываннем больш шчаслівай будучыні для гэтай роднай зямлі, якая трапіла ў асаблівую небяспеку. ".
"Nasza tutejszosc" , Skirmuntt Konstancja, 1905

"Толькі краёвая ідэя, якая запальвае сэрцы на шчаслівую будучыню, можа паспяхова аб’яднаць нашыя высілкі і прыцягнуць да нас наш цёмны і ашуканы народ. Толькі на гэтай падставе можа наноў змацавацца залатымі повязямі даверу і веры ў лепшае жыццё нашая старадаўняя гістарычная цэласнасць.".
"Polacy i Bialorusini" Zukowski Witold, 1907

Сегодня "Краевая идея", не выраженная декларативно, живет в графике Павла Татарникова, статьях Стася Карпова, шоу и песнях Андруся Такинданга. Наверно, в чем-то еще. Тут, в общем-то, не энциклопедия.